Nieuws

Wat is de risico inschatting op arbeidsongeschiktheid en hoe komt die tot stand?

❖ De risico-inschatting op arbeidsongeschiktheid is over het algemeen laag. Men heeft de neiging eerder aan een voorbijgaande ziekte te denken dan aan langdurige of zelfs blijvende arbeidsongeschiktheid. En dan denkt men eerder aan fysiek arbeidsongeschikt raken dan aan een burn-out. Voor degenen met een AOV is juist het verzekeren van het risico op langdurige arbeidsongeschiktheid van belang.
❖ Mensen met een fysiek beroep schatten het risico op arbeidsongeschiktheid hoger in dan mensen met een niet fysiek beroep. Zij houden zich echter ook voor dat een gezonde leefwijze en preventieve maatregelen hen enigszins kunnen behoeden voor arbeidsongeschiktheid. Degenen met een niet fysiek beroep achten zichzelf in staat om in veel situaties ‘gewoon’ door te werken waarmee men het risico op arbeidsongeschiktheid bagatelliseert.

Nu werkgevers en vakbondsleden groen licht hebben gegeven, is het zeker: er komt een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Komend jaar moeten sociale partners en zzp-organisaties met een voorstel komen. Voorzitter van ZZP Nederland Maarten Post hoopt dat men lessen trekt uit het verleden. Want er was eerder een verplichte verzekering. Maar die was erg impopulair en werd dan ook snel weer afgeschaft.

Van 1998 tot 2004 verzekerde de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ) namelijk alle zelfstandigen in Nederland tegen arbeidsongeschiktheid. In 2018 keerde het UVW nog 10.803 WAZ-uitkeringen uit. "Als je ziet wat er nu in het principeakkoord staat, lijkt het alsof mensen een heel kort geheugen hebben", aldus Post.

Bezweken onder solidariteit
Emeritus hoogleraar Philip de Jong deed na de afschaffing van de WAZ onderzoek naar de wet. Maar al jaren daarvoor komt hij erachter dat de regeling niet functioneert. "Toen ik in 1999 zelfstandige werd, ben ik er keihard mee geconfronteerd: dit is een idiote regeling. Het was belachelijk duur", aldus De Jong.

Voor hem is het duidelijk: de WAZ bezweek onder haar solidariteit. "Wanneer je minder dan het minimumloon verdiende, betaalde je niks. Daarom was de premie van de zelfstandigen die wel genoeg verdienden heel hoog: al gauw 8 procent van het loon." Bij arbeidsongeschiktheid kon een zelfstandige echter niet rekenen op een riante uitkering, maar op slechts 70 procent van het minimumloon.

Hoe gaat dat straks met de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp'ers. Onze duider Mathijs Bouman legt het uit.

Niet voor niets zelfstandig
Eén vraag steekt voorzitter van ZZP-Nederland Maarten Post: waarom is zijn organisatie niet betrokken bij deze beslissing? "Het was verstandig geweest als de politiek naar ons geluisterd had. Negentig procent van onze achterban is namelijk tegen een verplichte arbeidsongeschiktheidsuitkering voor zzp'ers. Het zijn ondernemers en die moet je niet opzadelen met algemene verplichtingen."

“Het risico van blijvende arbeidsongeschiktheid is laag. Als je dat over alle werkenden uitsmeert, is de premie veel lager.

Maarten Post, ZZP Nederland
Ook kickbokslerares en zzp'er Emma Schouwenaar heeft haar twijfels bij een verplichte verzekering. "Als het verplicht wordt om een dure en intransparante verzekering te nemen, vind ik dat geen goed idee. Daarnaast ben ik niet voor niets zelfstandige geworden."

De financieel adviseur is cruciaal in het keuzeproces van de ZZP'er voor wel of geen AOV. Dat blijkt uit Kantar-onderzoek in opdracht van minister Koolmees, dat hij maandag aan de Tweede Kamer heeft gezonden. De onderzoekers: "Een financieel adviseur is een belangrijk persoon om een goede kosten-baten analyse te realiseren. Veronderstelde ingewikkeldheid van het product moet niet worden gebagatelliseerd, maar erkend worden en daarmee het belang van een onafhankelijk financieel adviseur."

Het belangrijkste obstakel bij ZZP'ers in het wel of niet oriënteren op en eventueel afsluiten van een AOV is gelegen in de prijsperceptie. De onderzoekers: "Het beeld dat een AOV ‘duur’ is of zelfs ‘onbetaalbaar’ hangt boven de markt en is niet zomaar weg te krijgen. Zeker bij degenen die zich niet of vluchtig oriënteren blijft dit beeld overeind. Men relateert dit vooral aan de premie die moet worden opgebracht. Maar de kosten voor een adviesgesprek blijken eveneens een drempel op te werpen.

"De beperkte kennis over een AOV draagt in negatieve zin bij aan het beeld dat een AOV kostbaar is. Het gebrek aan kennis betreft de aftrekbaarheid van de premie en de keuzes die van invloed zijn op de hoogte van de premie, welk bedrag afgedekt moet worden. Men wil bijvoorbeeld wel iets aan zekerheid, maar hoeft geen volledige zekerheid (alleen vaste lasten) en denkt alleen aan een volledige inkomensafdekking.

"Zonder een verdere verdieping in het product blijft het beeld overeind van een verzekering die duur is, waarvan men maar moet afwachten of het ooit nodig is en als het nodig is of het tot een uitkering komt (negatieve verhalen uit de omgeving). Dan lijkt het aanlokkelijker om zelf reserves aan te leggen voor arbeidsongeschiktheid. Een kosten-baten analyse valt al snel in het nadeel uit van een AOV."

Financieel adviseurs lijken in staat in samenspraak met de ZZP’ers te komen tot weloverwogen keuzes. "Wel geven ze aan vanuit hun zorgplicht vaak uit te moeten wijken naar ‘duurdere’ producten en ‘bewezen goede verzekeraars’ om teleurstelling bij klanten te voorkomen als bij arbeidsongeschiktheid toch niet wordt uitgekeerd en dit zich als een boemerang tegen hen kan keren.