Nieuws

Onderdeel van het sociale vangnet van de zelfstandige zonder personeel is steeds vaker ook een broodfonds. Een oplossing die even sympathiek is als kwetsbaar, Broodfondsen zijn lokale netwerken van twintig tot vijftig zelfstandigen die onderling een soort verzekering regelen tegen de financiële gevolgen van arbeidsongeschiktheid. Er zijn er inmiddels al meer dan driehonderd, verspreid door het hele land.

De deelnemers maken elke maand een vast bedrag over naar een geoormerkte privérekening. Is een van hen wegens ziekte een tijdlang niet in staat om te werken, dan krijgt hij of zij via het broodfonds van al die rekeningen kleine schenkingen, indien nodig tot twee jaar lang.

Hoeveel iemand maandelijks inlegt, bepaalt hoogte van het bedrag dat hij of zij zelf kan ontvangen als de nood aan de m/v komt. Dat varieert van 33,75 per maand voor maandelijks €750 tot €112,50 voor €2.500. Fiscaal gaat het allemaal in privé. De inleg is zakelijk geen aftrekbare kostenpost en eventuele schenkingen vormen geen belastbaar inkomen.

Het mooie van zo’n broodfonds is dat het – anders dan een gangbare arbeidsongeschiktheidsverzekering - echt iets is voor en door ondernemers: lokaal, kleinschalig, en gebaseerd op onderling vertrouwen. Maar het concept heeft ook zijn beperkingen.

De twee jaar dat iemand op zijn hoogst van een broodfonds kan profiteren, is in veruit de meeste gevallen lang genoeg. Maar de enkeling die ook daarna arbeidsongeschikt blijft, heeft een groot probleem. Daarom wordt een broodfonds graag gecombineerd met een arbeidsongeschiktheidsverzekering die pas na twee jaar begint uit te keren.

Daarnaast heeft het concept twee belangrijke kwetsbaarheden. De eerste is dat in een groep van maximaal vijftig deelnemers het toeval genadeloos kan toeslaan. Als er te veel mensen kort na elkaar ziek worden, zeker in de eerste jaren van zo’n fonds, dan komt de bodem van de schatkist al snel in zicht. Dan moet er op de schenkingen worden gekort, raken de deelnemers hun buffer kwijt, en staan nieuwe zieken met lege handen.

De tweede kwetsbaarheid van een broodfonds is dat de bestuurders negen van de tien keer amateurs zijn in de beste zin van het woord. Noch hun kennis noch hun bestuurlijke vaardigheden worden onafhankelijk getoetst, terwijl het wel om uiterst verantwoordelijk werk gaat.

Op beide kwetsbaarheden hebben de broodfondsen iets gevonden. Want voor de buitenwacht mogen het allemaal afzonderlijke initiatieven lijken, in de praktijk zijn ze allemaal aangesloten bij een en dezelfde landelijke organisatie: de BroodfondsMakers. Die werkt als een aanjager en een gemeenschappelijk backoffice. Binnen die landelijke structuur doen de broodfondsen aan deskundigheidsbevordering en dekken ze collectief de grootste financiële risico’s af.

Die samenwerking stelt me aan de ene kant gerust, maar aan de andere kant vraag ik me af of die zich niet ook kan ontwikkelen tot een bedreiging van het lokale en dus diverse karakter dat broodfondsen juist zo bijzonder maakt. Ergens doet het mij namelijk denken aan wat er is gebeurd met de Rabobank. Die is ooit begonnen als een coöperatie van coöperaties maar is tegenwoordig een centraal bestuurde moloch (toevallig ook gevestigd in Utrecht) waar je als individueel lid niks meer te vertellen hebt.

De broodfondsen maken momenteel een razendsnelle groei door, en vaak is er dan geen tijd voor bezinning op zulke fundamentele vragen. Maar behalve goede zaken en gezondheid, wens ik de bestuurders en de deelnemers oprecht ook veel geluk en wijsheid.

P.Spaninks is ZZP-expert. Voor Quote schrijft hij (bijna) elke week een colum